Uwalnianie Przestrzeni

W ramach festiwalu Wyłącz System dużym zainteresowaniem wśród mieszkańców Warszawy cieszyła się akcja Uwalnianie Przestrzeni. Pod tą nazwą kryła się inicjatywa Domu Spotkań Historią i Nowego Teatru. Polegała ona na organizacji spacerów tematycznych z przewodnikami po nieco zapomnianych już miejscach i obiektach stolicy, które jednak wciąż funkcjonują w zbiorowej pamięci ze względu na bogatą historię i barwną przeszłość.

Inspiracją dla pomysłu spacerów miejskich w ramach wydarzenia Uwalnianie Przestrzeni są podobne inicjatywy realizowane od lat w największych miastach Europy Zachodniej. Integrują one lokalne społeczności i zwiększają świadomość dotyczącą przeszłości i dziedzictwa kulturalnego swojego miejsca zamieszkania. Taki właśnie cel przyświecał organizatorom wycieczek pieszych w ramach Uwalniania Przestrzeni. Obecnie mniej uczęszczane, a niegdyś tętniące życiem destynacje miejskie i elementy architektury – pracownie artystyczne, gmachy przemysłowe, podziemne przejścia, ulice i zakamarki – powracają do życia i ludzkiej pamięci.

W 2010 roku podczas 2. edycji festiwalu Wyłącz System trasy spacerowe wyłonione zostały w internetowym sondażu. Pierwszym etapem akcji Uwalnianie Przestrzeni było zaproponowanie przez organizatorów konkretnych miejsc na mapie Warszawy, w których miały odbyć się spacery. Ostateczne punkty zostały wyłonione w głosowaniu, w których wzięły udział zainteresowane osoby. Propozycje lokalizacji przedstawili eksperci zajmujący się na co dzień dziejami Warszawy: Sylwia Chutnik, Hanna Nowak-Radziejowska, Sebastian Cichocki, Jerzy Majewski i Jarosław Trybuś.

Ruiny budynku zbiornika gazu w gazowni na Woli
Źródło: commons.wikimedia.org / Wojsyl

Największym zainteresowaniem podczas pierwszej edycji cieszyły się między innymi budynek PAST-y, dawna siedziba Komitetu Centralnego PZPR, zabytkowa gazownia na Woli, wieżowiec Rondo 1, tor wyścigów konnych na Służewcu, podziemia metra na Targówku czy kompleks wodny „Gruba Kaśka”. Tam też odbyły się spacery, podczas których znający doskonale historię tych miejsc przewodnicy specjalizujący się w dziejach Warszawy opowiadali o przeszłości i teraźniejszości zwiedzanych lokalizacji.

Uwalnianie Przestrzeni okazało się pomysłem trafionym i kontynuowanym podczas kolejnej, 3. edycji festiwalu Wyłącz System (2011). Tym razem spacerowicze wraz z przewodnikami odwiedzili między innymi przestrzenie i budynki warszawskiej Pragi i Woli, zaplecze Teatru Baj, kilka warszawskich muzeów oraz parę miejsc położonych poza samą stolicą, ale z Warszawą związanych.

Akcja Uwalnianie Przestrzeni pokazała, jak ważne dla lokalnych społeczności jest kultywowanie pamięci po historycznych miejscach dawnej Warszawy, które dzięki tego typu inicjatywom mogą zostać odkrywane zupełnie na nowo.