Toast za Wolność pod Niespodzianką

Swego rodzaju tradycją festiwalu Wyłącz System jest Toast za Wolność pod Niespodzianką. Niespodzianka to nazwa słynnej, nieistniejącej już kawiarni warszawskiej, usytuowanej przy ulicy Pięknej 6. Było to miejsce, w którym w 1989 roku mieścił się Warszawski Komitet Obywatelski „Solidarność”. To tutaj odbywały się gorączkowe narady działaczy oraz niecierpliwe oczekiwania na pierwsze wyniki czerwcowych wyborów.

Podczas pierwszej edycji festiwalu Wyłącz System w czerwcu 2009 roku pod Niespodzianką zebrali się bohaterowie polskiej transformacji ustrojowej, ludzie świata polityki, kultury i nauki. Wśród nich był premier pierwszego niekomunistycznego rządu Tadeusz Mazowiecki, który wznosząc toast za polską wolność, mówił:

Wolność jest jak powietrze, ceni się ją, kiedy odczuwa się jej brak. I my odczuwaliśmy ten brak przez dziesiątki lat i w 1989 roku to, co wydawało się niemożliwe do spełniania, stało się. Stało się dzięki ofiarom wielu ludzi, dzięki różnym zrywom w czasie polskiej historii. Ale stało się także dzięki zdecydowaniu i dzięki roztropności, która nam towarzyszyła i dzięki odwadze przeprowadzenia pokojowej rewolucji w Polsce. I to się udało. Te 20 lat jest wielkim zwycięstwem Polski.

Kawiarnia Niespodzianka
Źródło: commons.wikimedia.org / Adrian Grycuk

Od tego czasu co roku pod dawną kawiarnią Niespodzianka w ramach festiwalu Wyłącz System odbywają się spotkania osób zaangażowanych podczas pamiętnego 1989 roku w budowanie wolnej Polski. Spotykają się tutaj działacze z opozycyjną przeszłością, dziennikarze i publicyści relacjonujący niegdyś przełomowe chwile pierwszych częściowo wolnych wyborów, artyści, naukowcy. Wygłaszają oni okolicznościowe mowy, w których wspominają walkę z komunizmem i wybory z 1989 roku, wznosząc przy tym symboliczny toast za wartości przyświecające architektom III Rzeczypospolitej: szeroko rozumianą wolność, demokrację, praworządność i pluralizm polityczny. Na Toast za Wolność pod Niespodzianką przyjść mogą również zwykli warszawiacy i wszyscy, którzy w nietypowy sposób chcą uczcić kolejne rocznice polskiej wolności.

W 2019 roku na do budynku, w którym kiedyś mieściła się kawiarnia Niespodzianka, przybita została tablica upamiętniająca historię tego wyjątkowego miejsca. Wydarzeniu patronowały władze stolicy, a pojawili się na nim i okolicznościowe mowy wygłosili dawni opozycjoniści i obecni parlamentarzyści.